Warbixin: Taariikhda Gobollada Netherlands iyo Golaha Maxalliga ah
Hordhac
Netherlands waa boqortooyo dastuuriga ah oo leh taariikh qani ah oo ku saabsan kala qaybsanaanta awoodda iyo maamulka maxalliga ah. Dalka waxaa loo qeybiyay 12 gobol, mid walbana wuxuu leeyahay sifooyin u gaar ah, qaabdhismeedka maamulka, iyo doorka uu ka ciyaaro dowladda guud ee Netherlands. Fahamka gobollada iyo golayaasha maxalliga ah waa muhiim dadka cusub, maadaama ay siiyaan aragti ku saabsan nidaamka siyaasadeed, dhaqaalaha, iyo bulshada ee dalka.
1. Gobollada Netherlands: Guudmar
Netherlands waxaa loo qeybiyay 12 gobol. Gobolladani waxay door muhiim ah ka ciyaareen taariikhda iyo maamulka dalka, laga bilaabo xilligii dhexe. Maanta, gobol walba wuxuu leeyahay dowlad goboleed u gaar ah, taasoo ka masuul ah arrimo kala duwan sida kaabayaasha dhaqaalaha, waxbarashada, caafimaadka, iyo maaraynta deegaanka.
12-ka Gobol ee Netherlands:
- Drenthe
- Flevoland
- Friesland
- Gelderland
- Groningen
- Limburg
- North Brabant (Noord-Brabant)
- North Holland (Noord-Holland)
- Overijssel
- South Holland (Zuid-Holland)
- Utrecht
- Zeeland
Taariikhda Horumarinta Gobollada:
- Asalka Xilliga Dhexe: Asalka gobollada Netherlands waxaa laga raadiyaa nidaamka feudal ee xilligii dhexe. Netherlands waxaa loo qeybiyay gobollo iyo duchies, kuwaasoo ahaa horudhac u ah gobollada aynu maanta ognahay. Tusaale ahaan, Friesland waxay ahayd boqortooyo xooggan xilligii hore ee dhexe.
- Isbahaysiga Utrecht (1579): Qodob muhiim ah oo ku saabsan taariikhda Netherlands ayaa ah Isbahaysiga Utrecht, oo si rasmi ah u aas-aasay Jamhuriyadda Dutch ee 1579. Isbahaysigan ayaa keenay in 7 gobol ee waqooyiga Netherlands ay iskaashadaan, iyagoo ka soo horjeeday gacanta Isbaanishka, ugu dambeyntiina ay helaan madax-bannaani. Gobolladan waxaa ka mid ahaa Holland, Zeeland, Friesland, Overijssel, Utrecht, Gelderland, iyo Groningen.
- Xilliga Napoleonic iyo Saamayntiisa: Saamaynta Faransiiska ee uu waday Napoleon Bonaparte waxay saameyn weyn ku yeelatay qaab-dhismeedka gobollada. Markii uu dhacay Napoleon, Netherlands waxaa dib loo habeeyay, waxaana la sameeyay gobollo cusub sida Flevoland oo la aasaasay qarnigii 20-aad.
- Horumarinta Qarniga 20-aad: Shaqada maamulka iyo maamulidda gobollada waxaa si rasmi ah loo qeexay, waxaana doorarkooda laga dhigay mid aad u cad marka loo eego dowladda casriga ah ee Netherlands. Flevoland, oo ah gobolka ugu da’da yar, waxaa la aasaasay 1986 kadib markii la soo celiyay dhul ka yimid badda.
2. Doorka Gobollada Maanta
Maanta, gobollada Netherlands waxay qabtaan dhowr hawl muhiim ah oo ku saabsan maamulka dalka. Gobolladani waxay xoogga saarayaan arrimaha deegaanka iyo waxay la shaqeeyaan dowladda dhexe si ay uga shaqeeyaan arrimo kala duwan sida:
- Qorshaynta magaalooyinka iyo shuruucda dhismaha.
- Difaaca deegaanka iyo siyaasadaha cimilada.
- Horumarinta kaabayaasha dhaqaalaha (wadooyinka, tareennada, garoomada diyaaradaha).
- Horumarinta dhaqanka (ilaalinta taariikhda iyo hidaha gobollada).
- Adeegyada bulshada sida caafimaadka, waxbarashada, iyo daryeelka bulshada.
Gobol walba wuxuu leeyahay Dowlad Goboleed, taasoo ka kooban laba hay’adood oo muhiim ah:
- Maamulka Gobolka (Gedeputeerde Staten): Tani waa hay’adda fulinta oo mas’uul ka ah hirgelinta go’aannada siyaasadeed iyo kormeerida shaqada dowladda goboleed.
- Parlaamaanka Gobolka (Provinciale Staten): Tani waa hay’adda sharci dejinta ee la doorto, taasoo ansixisa siyaasadaha iyo miisaaniyadda gobolka.
3. Golaha Maxalliga ah ee Netherlands
Marka laga soo tago dowladaha gobollada, Netherlands sidoo kale waxay leedahay magaalooyin, kuwaasoo ah unugyada hoose ee maamulka. Magaalo walba waxay leedahay gole maxalli ah iyo duqa magaalada, kuwaasoo muhiim u ah hawlaha maalinlaha ah ee bulshada Netherlands.
Qaab-dhismeedka Golaha Maxalliga ah:
Magaalooyinka Netherlands waxaa maamula golayaasha maxalliga ah (Gemeenteraad), kuwaasoo mas’uul ka ah:
- Shuruucda iyo xeerarka maxalliga ah: Waxay ka mid yihiin qorshaynta dhismaha, maaraynta qashinka, iyo ammaanka deegaanka.
- Adeegyada dadweynaha: Adeegyada caafimaadka, waxbarashada, gaadiidka dadweynaha, iyo adeegyada kale ee maalinlaha ah ee dadka degan.
- Horumarinta dhaqaalaha: Taageeridda ganacsiyada maxalliga ah iyo maaraynta dhaqaalaha maxalliga ah.
Duqa magaalada (Burgemeester) ee magaalo kasta wuxuu mas’uul ka yahay amniga iyo nidaamka dadweynaha, waxaana si dhow uga shaqeeya golaha magaalada. Duqa waxaa magacaabaya Boqorka, badanaa ka soo xulista liiska musharrixiinta ay soo gudbiyeen maamulka maxalliga ah.
4. Taariikhda Golaha Maxalliga ah ee Netherlands
- Maamulka Hore: Maamulka maxalliga ah ee Netherlands wuxuu dib u raacayaa magaalooyinka iyo tuulooyinka xilligii dhexe, halkaas oo golayaasha ay ka kooban yihiin muwaadiniin hodan ah ama wakiillo ka socda ururada ganacsiga muhiimka ah. Waqti ka dib, golahani waxay noqdeen saldhigga maamulka maxalliga ah ee casriga ah.
- Horumarka Dimuqraadiyadeed: Dastuurka Netherlands ee 1848 wuxuu si rasmi ah u qeexay dhinacyo badan oo ka mid ah maamulka, iyadoo muwaadiniintu helayeen xaqa inay codeeyaan doorashada golayaasha maxalliga ah. Tani waxay ka dhigtay golayaasha maxalliga ah kuwo si toos ah uga jawaaba dadka, waxaana muddo dheer golayaasha maxalliga ah ee Netherlands ay noqdeen qayb muhiim ah oo ka mid ah nidaamka dimuqraadiyadda.
- Doorka Xilligaan: Maanta, doorka golayaasha maxalliga ah ayaa sii kordhaya, maadaama arrimaha maxalliga ah (sida baahida guryaha, gaadiidka dadweynaha, iyo adeegyada bulshada) ay saameyn weyn ku leeyihiin nolosha maalinlaha ah ee muwaadiniinta Netherlands. Golayaasha maxalliga ah ayaa sidoo kale mas’uul ka ah arrimo kale sida isku-dhafka muhaajiriinta, mashaariicda dib-u-habaynta magaalooyinka, iyo maaraynta saameynta deegaanka ee magaalooyinka sii kordhaya.
5. Xiriirka u dhexeeya Gobollada iyo Magaalooyinka
- Iskaashiga: Gobollada iyo magaalooyinka waxay iskaashadaan arrimo kala duwan, gaar ahaan kuwa la xiriira horumarinta gobolka, mashaariicda kaabayaasha dhaqaalaha, iyo tallaabooyinka cimilada. Tusaale ahaan, gobolladu waxay hirgeliyaan qorshayaasha horumarinta gobolka, halka magaalooyinku ay ka shaqeeyaan hirgelinta qorshayaashaas.
- Farqiga: In kasta oo gobolladu leeyihiin door ballaaran oo ku saabsan maamulka gobolka, magaalooyinka waxay diiradda saaraan arrimaha maxalliga ah. Golayaasha maxalliga ah waxay si toos ah ula xiriiraan dadka iyo arrimaha bulshada, halka dowladaha gobolladu ay xoogga saarayaan baahiyaha gobollada waaweyn.
6. Nidaamka Siyaasadeed iyo Doorashooyinka
- Doorashooyinka Gobolka: Doorashooyinka Provinciale Staten waxaa la qabtaa 4 sanaba mar. Codbixiyayaasha ayaa doorta wakiillo ka socda xisbiyada siyaasadeed, kuwaasoo dooranaya Maamulka Gobolka.
- Doorashooyinka Maxalliga ah: Doorashooyinka golaha maxalliga ah sidoo kale waxay dhacaan 4 sanaba mar, iyadoo codbixiyayaasha ay dooranayaan wakiillada golaha maxalliga ah.
- Saamaynta Qaranka: Doorashooyinka gobollada iyo maxalliga ah waa muhiim, maadaama ay saameyn ku yeeshaan qaab-dhismeedka Senate-ka (Eerste Kamer), oo leh awood weyn oo ku saabsan sharciga qaranka ee Netherlands.
7. Caqabadaha iyo Fursadaha ee Dadka Cusub
Dad cusub waxaa lagu dhiirigelinayaa inay ka qaybqaataan golayaasha maxalliga ah iyo inay ka mid noqdaan nidaamka dimuqraadiyadda, si ay gacan uga geystaan qaabaynta mustaqbalka magaalooyinkooda iyo gobolladooda.
- Isdhexgalka: Dadka cusub waxaa lagu boorinayaa inay ka qaybqaataan doorashooyinka maxalliga ah iyo inay ka qaybqaataan nidaamka dimuqraadiyadda si ay gacan uga geystaan qaabaynta mustaqbalka magaalooyinka iyo gobollada.
- Helitaanka Adeegyada: Fahamka doorka dowladaha maxalliga ah iyo gobollada wuxuu muhiim u yahay dadka cusub ee u baahan adeegyo sida caafimaadka, waxbarashada, iyo guryeynta.
Gabagabo
Gobollada Netherlands iyo golayaasha maxalliga ah waa tiirarka aasaasiga ah ee nidaamka siyaasadeed ee dalka. Waxay maamulaan gobolka iyo maamulka maxalliga ah, sidoo kale waxay siinayaan muwaadiniinta codka sida ay bulshada u qaabeeyaan. Dadka cusub ee Netherlands waxaa muhiim u ah fahamka taariikhda iyo doorka hay’adahani si ay ugu fududaato inay ka qaybqaataan bulshada iyo siyaasadda dalka.
Bar ama Baro waa mid aan ugu talogalnay in luqadaada Hooyo ku barato sooyaalka Nederland