Warbixin: Kororka Isticmaalka Internet-ka iyo Khatarta Weerarada Cyber-ka ee Kaabeyaasha Muhiimka ah

Hordhac

Qarniga 21aad, internet-ka ayaa noqday laf-dhabarta nolosha casriga ah. Adeegyada dowladeed, waxbarashada, caafimaadka, bangiyada, iyo ganacsiga ayaa si buuxda ugu tiirsan internet-ka. Si kastaba ha ahaatee, khatarta weerarada internet-ka (cyber attacks) ayaa sii kordhaysa, iyadoo loo bartilmaameedsanayo kaabeyaasha muhiimka ah ee bulshada.

1. Kororka Isticmaalka Internet-ka

  • Tirada dadka isticmaala internet-ka adduunka ayaa kor u kacday ilaa in ka badan 5 bilyan sanadkii 2024.
  • Adeegyada muhiimka ah ee internet-ka ku shaqeeya waxaa ka mid ah: waxbarashada elektarooniga ah, adeegyada caafimaadka elektarooniga ah, adeegyada bangiyada iyo maaliyadda, iyo adeegyada dowliga ah sida canshuur bixinta iyo codsiyada adeegyada.

2. Weerarada Cyber-ka: Noocyo iyo Saameyn

  • Weerarada cyber-ka waxaa ka mid ah: ransomware, phishing, iyo DDoS (Distributed Denial of Service).
  • Tirakoobka weerarada cyber-ka:
    • Sannadkii 2023, waxaa la diiwaangeliyay in ka badan 600,000 weerar cyber ah oo la xiriira hay’adaha dowliga ah, ganacsiyada, iyo adeegyada bulshada gudaha UK.
    • Weerarada ransomware ayaa kordhay 20% sanadkii 2023 marka loo eego 2022.
    • Hay’adaha caafimaadka sida NHS ayaa soo tabiyay in weerarada cyber-ka ay kordheen 40% 5tii sano ee u dambeysay.

3. Saamaynta Weerarada Cyber-ka

  • Weeraradaasi waxay keeneen burbur dhaqaale oo weyn, jebinta sirta xogta shaqsiyaadka iyo hay’adaha, iyo hakad ku yimaada adeegyada muhiimka ah sida caafimaadka iyo bangiyada.
  • Tusaale: weerarkii WannaCry ee NHS ee 2017 ayaa hakiyay adeegyada caafimaadka kumanaan qof.

4. Dhibaatooyinka Dowladda iyo Kaabeyaasha Muhiimka ah

  • Dowladaha intooda badan kuma filna inay leeyihiin qorshayaal adag oo badbaado haddii adeegyadu istaagaan.
  • Dhibaatooyinka dabiiciga ah sida daadadka iyo dabka ayaa sidoo kale halis gelinaya kaabeyaasha internet-ka.
  • Ma jiro nidaam buuxa oo loogu talagalay in si degdeg ah loo soo celiyo adeegyada muhiimka ah marka ay dhacaan weerarada cyber-ka.

5. Talaabooyinka Lagu Xakamayn Karo Weerarada Cyber-ka

  • Xoojinta amniga internet-ka (cybersecurity).
  • Wacyigelin ballaaran oo bulshada lagu baraarujiyo khatarta weerarada cyber-ka.
  • Sameynta qorshayaal degdeg ah oo lagu soo celiyo adeegyada.
  • Iskaashiga caalamiga ah ee ka hortagga kooxaha dambiyada internet-ka.

Gunaanad

Kororka adeegsiga internet-ka ayaa la socda halis sii kordheysa oo weeraro cyber ah. Dowladaha, hay’adaha iyo bulshada waa in ay si wadajir ah uga hortagaan khatartan, si loo sugo amniga adeegyada muhiimka ah ee bulshada iyo kaabeyaasha dhaqaalaha.

JSN

Isha: Own editorial

Wixii faah faahin nagala soo xiriir editorial@somalidutchuk.nl

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *