Jaamacadda Leiden iyo magaalada Leiden ayaa soo bandhigay baadhitaan cusub oo muujinaya ka qayb qaadashadooda taariikhiga ah ee gumaysiga iyo addoonsiga. Natiijooyinka, oo la soo bandhigay 3-dii Abriil, ayaa muujinaya xiriirka jaamacadda iyo magaalada ee shabakadaha gumaysiga laga bilaabo 1600 ilaa 1945.
Baaritaanku wuxuu muujinayaa in Jaamacadda Leiden[Laydan] ay ka qayb qaadatay dadaallada gumaysiga. Hoggaamiyeyaasha jaamacadda, cilmi-baarayaasha, iyo ardayda ayaa ku lug lahaa cilmi-baarisyo ku saabsan gumaysiyada, oo ay ku jiraan daraasado ku saabsan sharciga, dadka asalka ah, iyo tijaabooyin caafimaad. Arday badan oo ka qalinjebiyay jaamacadda, gaar ahaan kuwa barashada kala duwan ku sameeyay, ayaa u shaqeeyay gumaysiyada, gaar ahaan hay’adaha sida Shirkadda Hindiya ee Dutch (VOC) iyo Shirkadda Galbeedka Hindiya (WIC).
Inkastoo jaamacaddu aysan lahayn dad addoon ah ama saamiyo dhul-beereedyo, daraasadu waxay muujineysaa inay ka faa’iidaysatay hantida ka dhalatay gumaysiga iyo addoonsiga. Hoggaamiyeyaasha jaamacadda ayaa la xiriiray shaqsiyaad muhiim ah oo ka tirsan shirkadaha gumaysiga, taas oo ka caawisay jaamacadda inay ilaaliso xasilloonideeda maaliyadeed iyo caan ka noqoshada.
Baadhitaanku wuxuu sidoo kale muujiyay in, in kasta oo Leiden aysan ahayn magaalo deked weyn, haddana waxay lahayd xiriirro muhiim ah oo la xiriira dhaqdhaqaaqyada gumaysiga. Sida ay sheegeen Ramackers iyo Sow, siyaasiyiinta iyo hogaamiyeyaasha dhaqaale ee Leiden ayaa ku lug lahaa VOC iyo WIC. Dadkani waxay ka caawiyeen isku xirka maal-gashadayaasha Leiden iyo ganacsiga gumaysiga iyo addoonsiga. Qaar ka mid ah ayaa sidoo kale lahaa maalgashi gaar ah oo ku saabsan ganacsiga addoonsiga.
Sidoo kale, dadka caadiga ah ee Leiden ayaa sidoo kale ka qayb qaatay shabakadaha gumaysiga. Qaar ka mid ah waxay ka shaqeeyeen soo saarista dharka ciidanka gumaysiga, halka kuwa kale ay tababareen si ay ugu adeegaan maraakiibta u socota gumaysiyada. Askariga ka yimid Leiden ayaa sidoo kale loo diray gumaysiyada si ay taageero ugu fidiyaan xukunka gumaysiga ee Nederland waqtiyadaas hore.
Hogaanka Jaamacadda Leiden ayaa muujiyay ballanqaadkooda ku aaddan ka jawaabista natiijooyinka baaritaankan. Annetje Ottow, guddoomiyaha guddiga jaamacadda, ayaa tilmaantay in baaritaankani uu bixiyay faham cad oo ku saabsan xiriirka taariikheed ee jaamacadda iyo gumaysiga iyo addoonsiga. Waxay ku adkaysatay in jaamacaddu ay si taxadar leh u qiimeyn doonto natiijooyinka waxayna go’aansan doontaa tallaabooyinka ku habboon ee la qaadi doono.
Baadhitaankan ayaa qeyb ka ah wadahadalka guud ee dalka ee ku saabsan dhaxalka gumaysiga. Sanadkii 2022, dowladda Holland ayaa raaligelin rasmi ah ka bixisay kaalinteeda addoonsiga, iyagoo sidoo kale qoondeeyay 200 milyan oo euro ah oo loogu talagalay hindisayaasha la xiriira saameynta addoonsiga, oo ay ku jiraan taageero loogu talagalay dhaxal-sugayaasha dadka addoonka ahaa.
Daraasadda, oo ay sameeyeen taariikhyahannada Ligia Giay, Sjoerd Ramackers, iyo Emma Sow, ayaa loo qoondeeyay guddiga maamulka ee jaamacadda iyo dowladda magaalada Leiden.